Patron

Nasz Patron

…Być narodowi użytecznym…

Stanisław Wawrzyniec Staszic (1755-1826) zasłynął jednocześnie jako ksiądz, uczony, filozof, geolog i geograf, filantrop, działacz polityczny i oświatowy, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia, prekursor badań terenowych i turystyki górskiej, mąż stanu. 

S. W. Staszic urodził się 6 listopada 1755 roku w Pile. Był synem Wawrzyńca i  Katarzyny Sztasziców. Jego ojciec był burmistrzem Piły. Stanisław miał dwóch braci: Andrzeja i Antoniego oraz siostrę Annę. W dzieciństwie uczył się w szkole parafialnej, w swoim rodzinnym mieście, potem w poznańskiej szkole średniej, następnie w seminarium duchownym, które ukończył święceniami kapłańskimi na przełomie lat 1778-1779. W 1779  r.  wyjechał na studia zagraniczne do College Royal w Paryżu, gdzie poświęcił się głównie naukom przyrodniczym   i fizycznym. Poznał tam bardzo głośnego, jak na owe czasy, filozofa Buffona, autora wielotomowej „Historii naturalnej” oraz „Epoki natury”, dzieła przedstawiającego ewolucyjny tok dziejów świata. Po powrocie do kraju w 1781  r.  Staszic został wychowawcą synów Andrzeja Zamoyskiego. Wpłynęło to bardzo na jego poglądy na świat, ponieważ do tej pory interesowały go tylko sprawy czysto naukowe,     a teraz stał się bardzo wrażliwy na aspekty polityczne z tego względu, że Zamoyski był bardzo znanym patriotą. W 1787 roku wydał książkę pt. ,,Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”, a w 1890 ,,Przestrogi dla Polski”. W tym samym roku wyruszył w podróż do Włoch, podczas której powstał ,,Dziennik podróży”.

Po roku 1795, gdy Polska została wymazana z mapy Europy , Staszic zajął się działalnością na rzecz rozwoju gospodarczego kraju oraz pracą  naukową. Od  16  października 1808  r.  był prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk, które istniało w Warszawie od 16 listopada 1800 roku. Na tym stanowisku Staszic działał aż do śmierci. W latach 1807-15 był członkiem Izby Edukacyjnej i Dyrekcji Edukacji Narodowej Księstwa Warszawskiego. Później został członkiem Towarzystwa Elementarnego do Ksiąg. W 1807 roku ubiegał się o urząd referendarza. Mianowany zostaje nim przez Fryderyka Augusta, w listopadzie 1808 roku. Następnie w 1810  r.   rozpoczyna prace na stanowisku radcy w Radzie Stanu. W czerwcu 1815  r.   przyjął nominacje na wysoki urząd członka Rady Stanu. Ponadto w tymże samym roku w grudniu został członkiem Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Królestwa. Zajmował się tam sprawami organizacji szkolnictwa. W 1816  roku był mianowany   na dyrektora Wydziału (później Dyrekcji) Przemysłu i  Kunsztów w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych   i Policji. Urząd ten sprawował do maja 1824 roku, kiedy to po konflikcie z Druckim-Lubeckim, na prośbę Staszica car Rosji zdymisjonował go z tego stanowiska.   W 1824  r.  został ministrem Stanu Królestwa Polskiego. Stanisław Staszic wniósł wielki wkład w rozwój szkolnictwa. W 1816 r.  założył Szkołę Akademiczno-Górniczą w Kielcach   i  Instytut Agronomiczny w Marymoncie. W 1816  r.  utworzono Królewski Uniwersytet w Warszawie, w którym      na czele Rady Głównej stanął ten wielki Polak. Także na wniosek Staszica założona   została w Warszawie w 1825r.  Szkoła Przygotowawcza do Instytutu Politechnicznego, która w 1827  r.   osiągnęła status wyższej uczelni.    Do jednych z największych osiągnięć Staszica należy utworzone w 1816 roku Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze. Możemy powiedzieć, iż proces tworzenia HTR rozpoczął się już w 1801 roku, kiedy to ten wielki Polak zakupił dobra Hrubieszowskie. Jednakże dopiero w 1811 r.  stał się prawnym ich właścicielem. Tereny te miały powierzchnię 6000 hektarów (12000 morgów) i oprócz miasta Hrubieszów znajdowało się tam kilka wiosek. Statut HTR zniósł w tych dobrach pańszczyznę i nadał chłopom prawo własności użytkowanej ziemi, a na własność wspólną przeznaczył lasy, stawy, część gruntów uprawnych oraz młyny, tartak, cegielnie itp. Towarzystwo prowadziło kasę pożyczkową, szpital, organizowało szkoły, udzielało stypendiów itp. HTR było wówczas jedną z najbardziej dojrzałych organizacji przedspółdzielczych w Europie. Do najwybitniejszych dzieł literackich Stanisława Staszica należą: „Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego” (1787), „Przestrogi dla Polski” (1790), „O ziemiorództwie Karpatów i innych gór  i równin Polski” (1815), „Ród ludzki” (1819-20). Ponadto przetłumaczył on wiele książek jak choćby „Epoki natury” Buffona.Staszic był w Warszawie postacią bardzo popularną, bohaterem licznych anegdot. Dzięki Jego staraniom i hojnie ofiarowanym funduszom wzniesione zostały do dzis istniejące: Pałac Staszica oraz pomniki – Mikołaja Kopernika i księcia Józefa Poniatowskiego; przeznaczył znaczne środki w swym testamencie na rzecz kilku warszawskich szpitali, na wydział lekarski UniwersytetuWarszawskiego i Instytut Głuchoniemych oraz na budowę dla ubogich Domu Przytułku i Pracyprzy ul. Wolskiej. Ten wielki Polak otrzymał za swe dokonania order  św. Stanisława I klasy. w 1815 r.  i order Orła Białego  w1824  r.  Zmarł 20 stycznia 1826 roku, a 24 stycznia odbył się jego pogrzeb będący wielką manifestacją. Grób Jego znajduje się przy dawnym kościele klasztornym Ojców Kamedułów na Bielanach.

A oto skrót najważniejszych wydarzeń z życia Stanisława Staszica:

6 listopad 1755 r.	Urodził się Stanisław Wawrzyniec Staszic.
1770 r.	Rozpoczął naukę w szkole średniej w Poznaniu.
1776 r.	Ukończył szkołę średnią i rozpoczął naukę w seminarium duchownym w Poznaniu.
1778-79 r.	Ostatecznie zakończył poznański okres nauki uzyskaniem święceń kapłańskich.
1779 r.	Wyruszył przez Lipsk i Getynge do Paryża, po dwóch latach pobytu za granicą powrócił do kraju.
1784 r.	Odbył podróż z Zamoyskimi do Leopoldville
marzec 1787 r.	Ukazała się książka Staszica „Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”, do której w roku 1789 wydał „Poprawy i poprawki do książki uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”.
kwiecień 1790 -grudzień 1791 r.	Staszic wspólnie z Zamoyskimi odbywa podróż do Włoch.
1797 r.	Stanisław Staszic odbywa podróż w Góry Świętokrzyskie, w okolice Końskich i Sieradza, gdzie zapoznawał się z budową pasma Łysogó r.  Ponadto interesował się kopalnictwem i złożami rud żelaza w Końskich, Białaczowie, Drzewicy oraz w okolicach Sieradza.
1798 r.	Prowadził badania okolic Krakowa, części Górnego Śląska, doliny Prądnika.
1800 r.	Prowadził badania Ponidzia celem odszukania złóż soli.
16 listopad 1800 r.	Prace rozpoczęło Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
28 marzec 1801 r.	Staszic nabył dobra Hrubieszowskie, ale ich prawnym właścicielem został dopiero w 1811 r.
20 grudzień 1802 r.	Jako plenipotent księżnej Anny Sapieżyny zakupił pałac przy ulicy Nowy Świat (numer 67/69) w Warszawie, w którego oficynie mieszkał do śmierci.
1802 – 1803 r.	Prowadził badania na terenie Gór Świętokrzyskich. Tym razem swoją uwagę zwrócił na złoża rudy żelaza w okolicach m.in. Szydłowca, Wąchocka.
804 r.	Kupił teren przy placyku Kanonia i zaczął budować tam   kamienicę, która była przez pewien okres czasu siedzibą   Towarzystawa Przyjaciół Nauk.
1804 r.	Odbył podróż w Beskidy. Trasa wyprawy wiodła przez okolice   Lanckorony, Żywca, Raby, Myślenic, aż do Babiej Góry. Górę   tą Staszic zdobył 24 lipca 1804 r.
3-22 sierpień 1805r.	Odbył wyprawę naukową w Tatry.
13 grudzień 1806 r.	Odbyło się I posiedzenie Towarzystwa Przyjaciół Nauk w     kamienicy wybudowanej przez Staszica przy placyku Konania.
14 luty 1807 r.	Został członkiem Izby Edukacyjnej.
czerwiec 1807 r.	Został członkiem Dyrekcji Skarbowej.
16 październik 1808r.	Został prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
listopad 1808 r.	Został referendarzem z nominacji Fryderyka Augusta.
grudzień 1809 r.	Wysunął propozycją kontynuacji  pisania historii Polski.
1810 r.	Został radcą w Radzie Stanu.
19 sierpień 1811 r.	Dobra Hrubieszowskie stały się prawną własnością Staszica.
1812 r.	Staszic został członkiem Sekcji Ekonomicznej Dyrekcji Edukacyjnej.
1814 r.	Pracował w Komitecie Organizacyjnym Cywilnym.
grudzień 1814 r.	Powstało Towarzystwo Dobroczynności, którego Staszic był współzałożycielem.
czerwiec 1815 r.	Przyjął nominacje na członka Rady Stanu oraz wszedł jako pełnomocnik cara w skład Komisji Likwidacyjnej.
październik 1815 r.	Staszic otrzymał order św. Stanisława kl. I.
grudzień 1815 r.	Został mianowany na urząd członka Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.
1816 r.	Powstał uniwersytet w Warszawie, którego współorganizatorem był Staszic.
1816 r.	Z inicjatywy Stanisława Staszica i Tadeusza Mostowskiego utworzony został Instytut Agronomiczny w Marymoncie, gdzie istniał do 1862 r.
1816 r.	Wydał 6 tomów wszystkich swoich poprzednich dzieł i ujawnił autorstwo, gdyż część była pisana anonimowo.
1816 r.	W Kielcach powstała Szkoła Akademiczno-Górnicza, której współorganizatorem był Stanisław Staszic.
1817 r.	Przy udziale Staszica powołano Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych.
1817 r.	Założył Korpus Górniczy. Organizacje skupiającą górników i hutników.
luty 1817 r.	Objął przewodnictwo w Radzie Ogólnej Budownictwa, Miernictwa, Dróg i Spławów.
1818 r.	Utworzył plan rozbudowy przemysłu nad rzeką Kamienną.
1820 r.	Rozpoczęła się budowa nowej siedziby Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
czerwiec 1822 r.	Zostały zatwierdzone przez cara statuty Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego.
1824 r.	Staszic został ministrem Stanu.
styczeń 1824 r.	Odbyło się I posiedzenie w nowej siedzibie Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
marzec 1824 r.	Stanisław Staszic wystąpił do cara z prośbą o dymisje ze stanowiska dyrektora generalnego Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji. Bezpośrednią przyczyną był konflikt z Druckim-Lubeckim.
maj 1824 r.	Została przyjęta dymisja Staszica ze stanowiska dyrektora generalnego Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji.
20 sierpień 1824 r.	Sporządził testament.
1825 r.	Na wniosek Staszica została założona Szkoła Przygotowawcza do Instytutu Politechnicznego, która w 1827 r.  osiągnęła status wyższej uczelni.
4 styczeń 1826 r.	Ostanie publiczne wystąpienie Stanisława Staszica.
20 styczeń 1826 r.	Zmarł Stanisław Staszic.
24 styczeń 1826 r.	Odbył się uroczysty pogrzeb Stanisława Staszica, mający charakter wielkiej manifestacji.